**FRANCHISE MARKA SAHİBİ BATARSA NASIL HAREKET ETMELİSİNİZ?
(YATIRIMCILAR İÇİN PROFESYONEL REHBER)** Franchise modeli, girişimcilerin hazır bir marka çerçevesi altında, belirli standartlarda iş yapmasını sağlayan en güvenilir yatırım modellerinden biridir. Ancak pek çok yatırımcı franchising sistemi hakkında oldukça bilgili olsa da, çoğu kişinin aklında kalan belki de en kritik soru şudur: Franchise Marka Sahibi Batarsa Nasıl Hareket Etmelisiniz
“Marka sahibi batar, kapanır veya mali krize girerse ben ne yapacağım?”
Bu soru özellikle ekonomik dalgalanmaların yoğun olduğu dönemlerde daha fazla öne çıkıyor. Çünkü hiçbir marka, her zaman sorunsuz ilerleme garantisine sahip değildir. Büyük markalar bile yanlış yönetim, hızlı büyüme, finansal sıkışma, borç yapısı, yanlış yatırım kararları veya piyasa daralması gibi nedenlerle zor duruma düşebilir.
Bir franchise yatırımcısı için böyle bir senaryoya hazırlıklı olmak, en az “doğru bayilik seçmek” kadar değerlidir. Bu kapsamlı rehberde, marka sahibi battığında bayilerin hukuki, operasyonel, finansal ve ticari olarak nasıl hareket etmesi gerektiğini, hangi adımları atması gerektiğini, hangi haklara sahip olduğunu, hangi riskleri bertaraf edebileceğini detaylı şekilde ele alıyoruz.
1. FRANCHISE SİSTEMİNİN TEMEL YAPISINI ANLAMAK
Marka sahibi battığında yapılacaklar ancak franchising sisteminin mantığını doğru anladığınızda netleşir. Franchise modeli, şu iki tarafın hak ve borçları üzerine kurulur:
1. Franchise Veren (Marka Sahibi / Ana Firma)
-
Marka değerini korumak
-
Bayileri desteklemek
-
Eğitim, reklam, tedarik ve operasyon standartlarını sağlamak
-
Sözleşme süresi boyunca bayi haklarını korumak
2. Franchise Alan (Yatırımcı)
-
Markanın kurallarına uymak
-
Tedarik zincirini korumak
-
Royalty ödemek
-
Sözleşme kapsamında tüm marka standartlarına bağlı kalmak
Bu ilişki, karşılıklı faydaya dayalıdır. Ancak marka sahibi iflas ettiğinde dengeler değişir. Franchise Marka Sahibi Batarsa Nasıl Hareket Etmelisiniz
2. MARKA SAHİBİNİN BATMASI NE DEMEKTİR?
Her kapanma “iflas” değildir. Bu ayrımı bilmek kritik önem taşır.
2.1. Marka Sahibi Faaliyetlerini Askıya Alabilir
Bu, geçici durdurmadır. Firma maliyetleri azaltmak, borç yapılandırmak veya yeni yatırımcı almak için geçici bir kapanma sürecine girebilir.
2.2. Konkordato İlan Edilebilir
Bu durumda firma borçlarını yapılandırmak için hukuki korumaya girer. Sistem sıkıntılıdır ama tamamen çökmüş değildir.
2.3. Tasfiye Süreci Başlayabilir
Firma operasyonunu tamamen durdurur. Tedarik, eğitim, reklam ve operasyon hizmetleri biter.
2.4. İflas Kararı Çıkabilir
Marka tümüyle yok olur. Ticari varlıkları, markası, şubeleri, patentleri veya lisansları icra yoluyla satılabilir.
3. MARKA SAHİBİ BATARSA BAYİLERİN KARŞILAŞACAĞI 5 ANA RİSK
1. Tedarik zinciri bozulur
Markanın anlaşmalı üreticileri ve dağıtımcıları ödeme alamadığı için ürün gönderimini durdurabilir.
2. Royalty sistemi çöker
Bayiler kime ödeme yapacağını veya ödeme yapıp yapmayacağını bilemez hale gelir.
3. Reklam ve pazarlama desteği sıfırlanır
Marka merkezinin çökmesiyle beraber ulusal reklam kampanyaları durur.
4. Danışmanlık ve eğitim desteği ortadan kalkar
Yeni personel eğitimi, standart denetimleri, menü geliştirme ve operasyon yönetimi sona erer.
5. Marka imajı zedelenir
Basına yansıyan kapanma haberleri tüketici algısını olumsuz etkiler. Franchise Marka Sahibi Batarsa Nasıl Hareket Etmelisiniz
4. MARKA BATAKLIĞA SÜRÜKLENİYORSA İLK SİNYALLER NELERDİR?
Profesyonel yatırımcılar krizleri önceden sezebilir. Bir franchise markasının zor durumda olduğunu gösteren erken uyarı sinyalleri:
-
Tedarik zincirinde ciddi gecikmeler
-
Royalty sisteminin karışması
-
Ana firmanın iletişimini azaltması
-
Denetim ekiplerinin saha ziyaretlerini durdurması
-
Bayilere yapılması gereken iade/ödeme gecikmeleri
-
Sosyal medya aktivitelerinin azalması
-
Marka yatırım sunumlarının durması
-
Reklam bütçelerinin kesilmesi
-
Yeni şube açma hızının uzun süre sıfırlanması
Bu sinyaller görülüyorsa, yatırımcı kendini korumaya hazırlamalıdır.
5. MARKA SAHİBİ BATTIĞINDA BAYİLERİN YASAL HAKLARI
5.1. Royalty ödeme yükümlülüğü durur
Marka merkezinin hizmet veremediği durumda franchising sisteminin omurgası çöker. Bu nedenle bayi artık hizmet verilmeyen bir yapıya ödeme yapmak zorunda değildir.
5.2. Bayi mağazası “ticari işletme” olarak yatırımcıya aittir
Mobilya, dekorasyon, ekipman, demirbaş, çoğu zaman kira sözleşmesi tamamen yatırımcıya aittir. Marka batsa bile işletme fiziksel olarak sizin mülkünüzdür.
5.3. Marka adı kullanımı değişebilir
Sözleşmeye bağlı olarak:
-
İflas ettiğinde marka hakkı ortadan kalkar → Kullanım serbest olabilir
-
Lisanslı marka bir başkasına satılabilir → Yeni sahibin izni gerekir
-
Marka kullanılan logonun ve görsel kimliğin ticari hakkı icradan satılabilir
Bu noktada profesyonel hukuki danışmanlık kritik önem taşır.
5.4. Sözleşme tek taraflı bozulmuş sayılabilir
Ana firma yükümlülüklerini yerine getiremiyorsa, bayi lehine sözleşme feshi hukuken mümkündür.
5.5. Bayiler tazminat talep edebilir
Marka tarafından vaat edilen hizmetler verilmemiş, sistem çalışmamış ve maddi zarar oluşmuşsa, bayi tazminat hakkına sahiptir. Franchise Marka Sahibi Batarsa Nasıl Hareket Etmelisiniz
6. MARKA BATTIKTAN SONRA ATILMASI GEREKEN 14 KRİTİK ADIM
1. Panik yapmadan durumu belgelerle takip edin
Her gecikme, kesinti veya zarar belge altına alınmalıdır.
2. Diğer bayilerle iletişim ağı kurun
Toplu hareket her zaman daha güçlüdür.
3. Resmî açıklama bekleyin
Marka sahibiyle yazılı iletişim kurun; sözlü beyanları dikkate almayın.
4. Royalty ödemelerini askıya alın
Hukuken en doğru yol budur.
5. Mağazanın mevcut gelirini korumaya odaklanın
Operasyon devam etmeli.
6. Tedarik zincirini alternatif kaynaklarla güçlendirin
Markanın sağladığı ürünleri başka üreticilerden temin etmek çoğu zaman mümkündür.
7. Logonun ve markanın kullanım hakkını inceleyin
Marka tescili, kullanım hakkı ve sözleşme hükümleri kontrol edilmelidir.
8. İşletmeyi kendi markanız altında devam ettirme seçeneğini değerlendirin
Bu, en sık tercih edilen çözümdür.
9. Yeni bir franchise sistemiyle anlaşma yapma seçeneği
Bazı markalar toplu olarak bayi transferi teklif eder.
10. Avukatla sözleşme maddelerini inceleyin
Özellikle cezai şart ve marka kullanım hakları.
11. Ortaya çıkan zararlar için tazminat sürecini başlatın
Bu adım çoğu bayi tarafından atlanır ama önemlidir.
12. Dijital pazarlamayı kendi kontrolünüze alın
Marka reklam desteği bittiği için kendi sosyal medyanızı yönetmelisiniz.
13. Müşteriye “marka batıyor” algısı yaratmayın
En büyük zarar, müşteri psikolojisinden gelir.
14. İşletmenizin yeni kimliğini güçlendirin
Yeni menü, yeni logo, yeni konsept → Yeniden doğuş fırsatıdır.
7. MARKA BATTIKTAN SONRA İŞLETMEYİ KAPATMAK ZORUNDA MISINIZ?
Kesinlikle hayır.
Bayi işletmeleri markadan bağımsız olarak ticari işletme olarak yaşamaya devam edebilir.
Sık görülen üç senaryo vardır:
1. İşletme kendi bağımsız markasına dönüşür
Bu durumda:
-
Logo yenilenir
-
Menü yeniden düzenlenir
-
Reklamlar işletme tarafından yapılır
-
Kar marjı artar (royalty ortadan kalktığı için)
2. Başka bir franchise markası işletmenizi devralabilir
Franchise transferi oldukça yaygındır.
3. İşletme konsept değiştirerek devam eder
Aynı mekân farklı bir ürün grubuyla yeniden markalanabilir.
8. BİR FRANCHISE MARKASI BATARKEN BAYİLER NEDEN AYAKTA KALABİLİR?
Çünkü:
-
Operasyonun sahibidirler
-
Kira sözleşmesi onlaradır
-
Personel bayi yönetimindedir
-
Tedarik alternatifleri vardır
-
Çoğu menü bağımsız olarak üretilebilir
-
İşletmenin müşteri trafiği lokasyona bağlıdır
Marka tek başına işletmeyi batırmaz; yanlış tepki ve hazırlıksızlık batırır. Franchise Marka Sahibi Batarsa Nasıl Hareket Etmelisiniz
9. MARKA BATTIKTAN SONRA İŞLETMENİZİ KORUMAK İÇİN PROFESYONEL STRATEJİLER
A. Kriz iletişimi stratejisi
Müşterilere marka krizi yansıtılmamalı.
B. Bağımsız pazarlama planı
-
Sosyal medya
-
Paket servis platformları
-
Yerel işbirlikleri
C. Maliyet optimizasyonu
Markanın dayattığı yüksek maliyetli tedarikçiler ortadan kalkacağı için işletme daha özgür hale gelir.
D. Yeni marka kimliği
Yeni isim, yeni ambiyans, yeni logo → Müşteride tazelenmiş marka etkisi yaratır.
E. Hukuki hakların aktif kullanımı
Bu kısım yatırımcının mali kayıplarını ciddi oranda azaltır.
10. BÖYLE BİR DURUM YAŞANMASIN DİYE BAYİLERİN ÖNCE YAPMASI GEREKENLER
Bir markayı seçmeden önce şu incelemeler yapılmalıdır:
-
Marka 5 yıldır aktif mi?
-
Franchise alanları memnun mu?
-
Tedarik zinciri kime ait?
-
Borç yükü nedir?
-
Çok hızlı büyüyüp sonra duran bir ivme var mı?
-
Danışmanlık ekibi aktif mi?
-
Marka değerlemeleri tutarlı mı?
Marka seçimi doğru yapıldığında, “batarsa ne yaparım?” sorusu bile çoğu zaman gereksiz kalır.
11. SONUÇ: MARKA BATSA BİLE DOĞRU HAREKET EDEN BAYİ KAZANIR
Bir franchise markasının batması yatırımcı için son değildir.
Aslında çoğu zaman yeni bir fırsatın başlangıcıdır.
Çünkü:
-
İşletme zaten sizin
-
Müşteri kitlesi çoğunlukla mekâna bağlı
-
Menü değiştirilebilir
-
Yeni marka kurulabilir
-
Royalty ödeme zorunluluğu biter
-
Daha yüksek kâr marjı elde edilebilir
En önemli şey:
Panik yok. Strateji var. Analiz var. Hukuki güç var. Doğru adımlar var.
Bu rehber, franchise sisteminin en riskli senaryosunda bile nasıl ayakta kalabileceğinizi göstermek için hazırlanmıştır.
Murat Koraltay ACER
Franchise Borsası
Firma Sahibi
info@franchiseborsasi.com.tr
Bu yazı FRANCHISE BORSASI ekibi tarafından yazılarak denetlenmiştir.
